वृक्षवल्ली-

२००० देशी रोप निर्मितीच्या दिशेने-

मागील वर्षी सुरु केलेल्या या उपक्रमात आज २०० पेक्षा जास्त रोपांसाठी बिया रुजवण्यात आल्या. या कामात पोरांचाच उत्साह जास्त असतो. आज शाळेतील रोपवाटिकेत करंज , बोर,अर्जुन ,आंबा,सीताफळ,बहावा,चिंच,शेवगा,सीताफळ,जांभूळ,भेंडी,पारिजात, इत्यादी झाडांच्या बिया रुजवण्यात रुजवल्या.

आमचे मित्र अमित जी गद्रे नेहमीच या कामात शास्त्रशुद्ध पद्धतीने मुलांना मार्गदर्शन करतात. आजही ते आवर्जून शाळेत आले . त्यासाठी त्यांचे मनापासून आभार.

Turiya Lab

Ajay Walgude

Dear girls, your health matters...

 काही  दिवसांआधी वर्गात एक मुलगी रडायला लागली. अनेकदा विचारले  पण ती काही बोलत नव्ह्ती आणि मलाही तिच्या रडण्यामागचे कारण समजत नव्हते . खूप विचारल्यावर ती बोलली ,"सर ,तुम्हाला सांगू शकत नाही ."

मी समजून गेलो. मासिक पाळीच्या त्रासाने त्या मुलीच्या पोटात फार दुखायला सुरू झाले होते. मलाही काय बोलावे समजत नव्हते . शेजारच्या वर्गातून शाळेतील मॅडम ला निरोप धाडला आणि मग त्यांनी तो विषय हाताळला . 

पण , ""सर ,तुम्हाला सांगू शकत नाही ." त्या मुलीचे हे वाक्य मला दिवसभर टोचत राहिले. आपली प्रत्येक गोष्ट सांगणारे माझ्या वर्गातील विद्यार्थी आणि माझे नाते मित्रत्वाचे आहे. त्यामुळे ते अनेकदा मला त्यांच्या घरातील समस्याही सांगतात. शाळेमध्ये माझे आणि विद्यार्थ्यांचे मैत्रीपूर्ण कसे ठेवता येईल याकडे अधिक लक्ष देत असतो.  परंतू, मासिक पाळीच्या चुकीच्या समजुतीमुळे मुली आजही हा विषय बोलायला फार घाबरतात,किंवा लाजतात. 

मी तेव्हाच ठरवले , मुलींसोबत हा विषय बोलायचा. सुरुवातीला मलाही थोडे अवघड वाटले पण जसजसा हा विषय मी मुलींसोबत बोलत गेलो तसतसे वातावरण एकदम खेळते झाले. 

मासिक पाळीचे कारण , त्याचे फायदे , घ्यावयाची काळजी ,इत्यादी गोष्टी मी मुलींसोबत बोललो आणि मग त्याही बोलत्या झाल्या.  नंतर तर त्याच इतक्या बोलायला लागल्या कि हा विषय आपण विचार करतो तितका गंभीर नाही याची खात्री पटली  . 

 ग्रामीण भागातील शाळेत मुलींना  मासिक पाळी  आल्यावर  मुली घरी जातात परंतु ग्रामीण भाग असल्याने मुलींचे पालक कामाला जातात आणि त्यामुळे अशावेळी या मुलींची  काळजी घ्यायला कोणीही नसते. मग मुली घरीच थांबतात आणि त्यानंतरचे दिवसही गैरहजर राहतात. अशा परिस्थितीत मुलींसाठी शाळेतच काही उपाययोजना करणे फार गरजेचे आहे. त्यातील प्रमुख उपाय म्हणजे शाळेत सॅनिटरी पॅड ची सोय असणे. म्हणून मी ठरवले कि शाळेत सॅनिटरी पॅड चा एक बॉक्स आणून ठेवायचा , म्हणजे मुलींना जेव्हा गरज लागेल तेव्हा ते त्याचा वापर करतील. 

 माझे मित्र सचिन जी म्हसे अनेक दिवसांपासून शाळांना सॅनिटरी पॅड चे वाटप करतात . त्यामुळे मी त्यांना संपर्क साधला. त्यांनी लगेच १०० सॅनिटरी पॅड आणून दिले. त्यातील. काही मुलींना वाटले आणि बाकी भिंतीला एक बॉक्स लावून त्यात ठेवले.  आता मुली जेव्हा त्यांना गरज असते तेव्हा त्या सॅनिटरी पॅड घेतात. 

 मुलींचे आरोग्य उत्तम राहणे फार गरजेचे आहे. यासाठी माझा हा छोटासा प्रयत्न त्यांच्यासाठी नक्कीच फायद्याचा ठरेल ,  या बॉक्स मुळे  मुलींमध्ये थोडा आत्मविश्वास येईल अशी मला आशा आहे. 

 व्यक्तिविशेष- 

श्री. मिलिंद जी पगारे 
२०१८ मध्ये मिलिंद जी सोबत ओळख झाली. सेवानिवृत्त झाल्यावर सामान्य माणसाची जी दिनचर्या असते त्यापेक्षा वेगळे जीवन जगणारे मिलिंद सर माझ्यासारख्या तरुण शिक्षकाला प्रेरणास्थान आहेत. आराम करण्याच्या या वयातही महाराष्ट्रभर आणि महाराष्ट्राबाहेरही अनेक शाळांमध्ये ,संस्थांमध्ये प्लास्टिक निर्मूलन, देहदान,अवयवदान यांसारख्या अनेक विषयांवर मिलिंद जी मार्गदर्शन करतात आणि तेही कुठल्याही मोबदल्याची अपेक्षा करतात. २०१८ मध्ये ज्यावेळी मी या शाळेत रुजू झालो होतो त्यावेळी त्यांनी शाळेत एक वर्कशॉप घेतला होता त्यानंतर तब्बल पाच वर्षांनी आमची पुन्हा शाळेत भेट झाली. मुलांनी तास भरात भरपूर गोष्टी शिकल्या ज्या त्यांच्यासाठी पुढे शिदोरी ठरणार आहे. दुसऱ्यांसाठी धडपणाऱ्या मिलिंद जी ना मी धन्यवाद देतो आणि पुढील कार्यासाठी शुभेच्छा देतो. 

परवा एका मित्राशी फोन झाला. तोही शिक्षकच आहे. त्याच्या वर्गात शिकणाऱ्या एका मुलीविषयी तो सांगत होता. त्या विद्यार्थिनीच्या घरी काहीतरी झाले आणि त्या ताणामुळे ती खूप दिवसांपासून वर्गात शांत च होती. बोलणे-हसणे बंदच होते. नंतर खरे कारण समजले. सर्वांनी तिची समजूत काढली तेव्हा कुठे ती नॉर्मल वागायला लागली. पण या ताणाच्या काळात जर तिने नको ते पाऊल उचलले असते तर ?.. हा विचार माझ्या मनात पर्वापासून रेंगाळत आहे. मुलांना बाहेरची काही समस्या असल्यास ते घरी आई-वडिलांना सांगतात पण घरी काही झाले तर ते कुणाला सांगतील. त्या मुलीला तिच्या सरांशी का बरं बोलावसं वाटले नाही ? मुले दिवसभर शाळेत असतात, लहान मोठ्या अनेक गोष्टी शिक्षकांना सांगतात. पण अशा गोष्टी बोलायला मुलांची का बरं हिम्मत होत नाही ?
शिक्षक म्हणून आपण विद्यार्थ्यांशी असे नाते बनवायला कुठे कमी पडतोय काय ?

मी विद्यार्थ्यांशी वागतांना , बोलतांना त्यांच्याशी मित्रत्वाच्या भावनेनेच बोलतो. पण वरील प्रसंगाने मला जरा भीतीच वाटली. माझ्या विद्यार्थ्यांना अशा काही समस्या तर असणार नाही ना ? ते मला सांगायला संकोच तर करीत नसतील ना ? किंवा त्यांना मला जेव्हा सांगायचे असेल तेव्हा मी त्यांच्यासाठी उपलबध नाही असे तर नसेल ना ?

खरं म्हणजे अशा वेळी मी शिक्षक म्हणून त्यांच्यासाठी उपलब्ध असायलाच पाहिजे. Child Helpline या विषयी मी मुलांना नेहमीच सांगत असतो. पण कधी कधी वाटते असे करून मी आपली जबाबदारी झटकून टाकतोय कि काय ? 
मुले माझ्यापर्यंत कधीही पोहचावी या हेतूने मी मुलांसाठी '𝙃𝙚𝙡𝙥 𝙈𝙚 𝙎𝙞𝙧' सुरु केलंय . काहीही समस्या असो, कधीही असो मी नेहमी त्यांच्या मदतीसाठी आहे हाच हेतू. 

                                                          Back Benchers...

शनिवार - दप्तराविना शाळा

Seed Balls

वनसंपदा संपवण्यासाठी हजारो टोळ्या कार्यरत आहेत, तशाच वनसंपदा जगवण्यासाठी आणि निर्माण करण्यासाठी तितक्याच किंबहुना त्यापेक्षाही अधिक हात कार्यरत आहेत. मात्र, ज्या ठिकाणी रोपं लावायची किंवा बीजारोपण करायचं ती ठिकाणं रहिवाशी क्षेत्रापासून लांब असतात. करिअर, नोकरी, कुटुंब सोडून नियमित त्या ठिकाणी जाणं प्रत्येकाला शक्य होत नाही. त्यामुळे बहुतांश वृक्षारोपणाच्या चळवळी या नागरी वसाहतींच्या चौफेर मर्यादित राहिलेल्या दिसतात. समजा कुणी दूर अंतरावर जाऊन एखाद्या माळरानावर किंवा डोंगरावर बीजारोपण केलं किंवा रोपटी लावली तरीही त्यातल्या बहुतांश रोपांच्या नशिबी पुढचा पावसाळा नसतो. उन्हाळ्यात स्थानिकांना पिण्यासाठीही पाणी राहत नाही, अशा वातावरणात रोपांच्या वाट्याला घोटभर पाणी यावं, अशी अपेक्षा मृगजळासारखी ठरावी.

अशा प्रतिकूल परिस्थितीत वनीकरणाचा विचार रुजवायचा असेल तर त्यासाठीची पद्धतीही बदलावी लागणार आहे. त्याच अनुषंगाने गेल्या पाच वर्षांत बियांची रुजूवात करण्यासाठी ’सीड बॉल्स’ ही अत्यंत सोपी, स्वस्त आणि उपयुक्त संकल्पना वापरली जाते आहे.यात माती, शेणखताचा वापर करत गोळे बनवले जातात. त्यात जांभूळ, बोर, शिवण, आवळा, बकूळ, पांगारा, अमलताश, विलायती चिंच, फणस, आंबा अशा विविध झाडांच्या बिया खोवल्या जातात. हे सीड बॉल्स पावसाळ्यात त्यातल्या बिया आणि पर्यावरणासाठी अत्यंत पोषक ठरतात. बाहेर कडाक्याचं ऊन आणि तोंडावर आलेला पावसाळा असा हा काळ सीडबॉल्स बनवण्यासाठी सर्वोत्तम आहे. एकदा पावसाळा सुरू झाला की, तयार केलेले सीडबॉल्स घेऊन मोहीमेवर निघता येतं. हे गोळे निश्चित केलेल्या ठिकाणी दूरवरुन फेकून दिले तरीही चालतात. शेणमातीच्या मिश्रणामुळे ते फुटत नाहीत.

काही दिवसांआधी शाळेत Ignited Minds तर्फे आयोजित चर्चासत्रात Paper Seed Balls विषयी माहिती मिळाली. आज शनिवारी , दप्तराविना शाळेच्या दिवशी मुलांनी हसत-खेळत शंभरावर सीड बॉल्स तयार केलेत. आवरण या बियांना ऊब आणि ओलावा असं पोषक वातावरण मिळवून देत असतं. रुजताना फार कष्ट लागत नसल्याने, आलेली रोपं अधिक चांगली आणि वेगाने मोठी होतात.

https://youtube.com/shorts/x_ANy6V-KqY?feature=share

गणराज्य दिन - संविधान विशेष 

तालुका विज्ञान प्रदर्शन .. २ रा क्रमांक 
जिल्हा परिषद शाळा गो-हे बु॥

https://youtu.be/rnCFQvh2Ri8

 Visit to ISSER

 मागील वर्षी सुरु केलेल्या तुरिया लॅब मुळे अतिशय चांगला बदल मुलांमध्ये दिसून येतोय. STEM वर आधारित या प्रयोगशाळेत आता मुलांना विविध कलात्मक गोष्टी सुद्धा करायला मिळत आहेत.

तुरिया लॅब ही संकल्पना Ajay daa ने फार मनातून आणि तळमळीने सुरु केली आहे. अजय दा सध्या अमेरिकेत स्थायिक असून , ग्रामीण भागातील मुलांना विज्ञान अधिक कृतियुक्त पद्धतीने शिकता यावे यासाठी त्यांची धडपड आहे. ग्रामीण भागातील शाळांमध्ये छोटीशी प्रयोगशाळा असावी या हेतूने त्यांनी 'तुरिया लॅब ' ही संकल्पना पुढे आणली आहे.

मागील वर्षी माझ्या शाळेत सुरु केलेली प्रयोगशाळा विद्यार्थ्यांसाठी त्यांची आवडती जागा झालेली आहे.

तुरिया लॅब आता इतर शाळांमध्येही सुरु करावी या हेतूने आज आमचे प्रयोगशील मित्र राहुल जी वाघमारे यांच्या जिल्हा परिषद शाळा निगडे मोसे येथे प्रयोगशाळेची स्थापना आज करण्यात आली. एकमेकांच्या सहकार्याने आपण अनेक गोष्टी आत्मसात करू शकतो आणि याचीच ही सुरूवात आहे, असे म्हणायला हरकत नाही.

 मागच्या आठवड्यात शाळाबाह्य असणाऱ्या काही विदयार्थ्यांना आम्ही शाळेच्या मुख्य प्रवाहात आणू शकलो. आदिवासी समाजातील ही मुले आणि त्यांचे कुटुंब मुख्य समाजधारेतून वेगळे आहेत. ही मुले शाळेत टिकावी यासाठी सध्या प्रयत्न सुरु आहेत. आमचे मित्र नरेंद्र सर, अमर सर आणि सचिन सर यांनी आज पुढाकार घेऊन या मुलांना अनेक प्रकारचे शैक्षणिक साहित्य भेट म्हणून दिले. यांच्या शैक्षणिक प्रक्रियेत कुठलीही अडचण येऊ नये आणि यांचा शैक्षणिक प्रवास अविरत सुरु रहावा हीच अपेक्षा .

Last week we were able to bring some of the out-of-school students in mainstream. These tribal children and their families are separated from the mainstream society. Efforts are currently underway to ensure that these children stay in school. Our friends Narendra sir, Amar sir and Sachin sir took the initiative today and gifted many kinds of educational materials to these children. It is hoped that there should not be any problem in their educational process and that their educational journey continues uninterrupted.

 

 

 

 Science Seminar at Turiya Lab

   

आज रविवार ची सुट्टी मजेत गेली. मागील काही दिवसा आधी जयश्री ताई चा फोन आला .  त्यांनी आणि त्यांच्या संस्थेने सुरु केलेल्या Kinderuni या प्रकल्पाच्या उद्घाटन प्रसंगी  शाळेतील मुलांना घेवून या असे त्या म्हणाल्या . जयश्री ताई या Goeth Institute Max Mueller Bhavan ,Pune BKD च्या प्रकल्प प्रमुख आहेत. Goeth Institute ही फेडरल रिपब्लिक ऑफ जर्मनी ची जर्मन भाषा शिकविणारी प्रमुख संस्था आहे. इतर देशात जर्मन भाषा शिकण्यासाठी आणि सांस्कृतिक देवाणघेवाण या संबंधी प्रोत्साहन देते. तिथे जाणे मुलांसाठी नवीन काहीतरी शिकण्याची संधी असेल हे माहित होते म्हणून मी पण होकार दिला .
      आज प्रत्यक्ष तिथे गेल्यावर माझ्यापेक्षा मुलांना भन्नाट मज्जा आली. परत येतांना गाडीमध्ये मुलांची आजच्या कार्यशाळेबद्दल  चिवचिव ऐकूण आजचा दिवस सार्थकी ठरला यात शंका नाही.
Kinderuni लहान मुलांना  त्यांच्या रोजच्या जीवनातील गोष्टींमधील विज्ञान रंजक पद्धतीने उलगडून दाखविते आणि त्यांची विज्ञानाची गोडी वाढविते. आणि सोबतच इतर भाषेतील काही नवीन शब्द शिकण्याची संधी देते.
 
   जर्मन भाषेतील अनेक शब्द मुले शिकली. आणि त्यांची ती बडबड ऐकून मला पण ते शब्द शिकता आले.मुलांना काहीतरी नवीन गोष्टी शिकता याव्यात त्यासाठी तिथे विज्ञान विषयावर सुद्धा ऐक सेशन होते. सुर्यऊर्जा आणि त्याचे फायदे ,यावर सखोल माहिती मुलांना मिळाली. गोष्टीच्या सेशन मध्ये तर  मुलांना भारीच मज्जा आली. खेळतानी उत्साह मुलांच्या चेह-यावर खुलून देशात होता..
आज काहीतरी नवीन शिकता आले.
आणि हो सर्व मुलांच्या सुरक्षेसाठी , जेवणासाठी जी व्यवस्था केली ती तर अप्रतिम होती.   

How to use kinderuni website-

You have to go to the website. Open an account and sign in. Once you are on the page of Kinderuni you will see in the right hand corner languages. You need to choose a language like german / English / Marathi etc. Then the lessons will appear in that language. Choose a lesson you want to go through and start. You can do it at your pace, according to your liking. Parents can help the children and by opening their own account they can also check their children's progressby

 

        समर कॅम्प म्हणजे ग्रामीण भागातील मुलांना नवीन गोष्ट . उन्हाळ्याच्या सुट्टीत असे सेमिनार होतात हे फक्त काही मुलांना माहित असते एवढंच. माझ्या शाळेतील मुलानांही समर कॅम्प आणि त्या अंतर्गत होणाऱ्या ऍक्टिव्हिटीचा अनुभव मिळावा या हेतूने या वर्षी पहिल्यांदाच माझ्या जिल्हा परिषद शाळेत समर कॅम्प चे आयोजन करण्याचे ठरविले . आराखडा तयार केला ,कोणकोणत्या ऍक्टिव्हिटी घ्यायच्या , त्यासाठी काय काय साहित्य लागेल या आणि अशा अनेक गोष्टींची यादी तयार केली.क्राफ्टिंग,आकाशदर्शन,रोपवाटिका तयार करणे,विज्ञान कार्यशाळा,बॉलीवूड डान्स कार्यशाळा,कलाजत्रा ,डिझायनिंग ड्रेस workshop , मॉडेल डिझायनिंग workshop,वारली चित्रकला ,भाषिक खेळ,सापांविषयी माहिती,परदेशातील विद्यार्थ्यांशी सांस्कृतिक देवाणघेवाण,मुंबई येथील नेहरू सेंटर येथे फिल्ड ट्रिप,अक्षर कार्यशाळा,आनंद मेळावा,लोकनृत्य कार्यशाळा,गोष्टींची शाळा या सर्व विषयांचा समावेश या समर कॅम्प मध्ये केला. सर्व ठरल्यावर या ऍक्टिव्हिटी घेण्यासाठी लोकांची शोधाशोध सुरु झाली आणि काय भारी माणसे यावेळी भेटली . कुलकर्णी मॅडम,गौरव सर,अपर्णा ताई,भावना मॅडम ,अनुषा,तेजल,श्रीबा,प्राची ताई,संदीप,प्रियंका ताई, हनुमंता काका,मनन सर ,मलशेट्टी सर ,ऋषिकेश,प्राची ,कल्पेश ,राम हे प्रत्येक जण आपल्या क्षेत्रात उत्तम असूनही पाय अजूनही जमिनीवर रोवलेले.
खरं म्हणजे तुम्हा सर्वांमुळे मुलांना भरपूर देता आले. या समर कॅम्प मध्ये मुलांनी भरपूर मज्जा केली ,खूप हसले,खूप खेळले ,खूप शिकले. भविष्यातील उत्तम नागरिक होण्यासाठी हा अनुभव नक्कीच त्यांना फायद्याचा ठरेल .तुमचे विशेष आभार….Shirish sir
Keki Unwalla
Er Amol Botre
Shrikant Dagade
Makarand Anil Ghewari-patil
Swapnil Pathare
Sushant Khirid
Sandip Khirid
Manan Bhatia
खरं म्हणजे तुम्हा सर्वांमुळे मुलांना भरपूर देता आले. या समर कॅम्प मध्ये मुलांनी भरपूर मज्जा केली ,खूप हसले,खूप खेळले ,खूप शिकले. भविष्यातील उत्तम नागरिक होण्यासाठी हा अनुभव नक्कीच त्यांना फायद्याचा ठरेल .तुमचे विशेष आभार….Shirish sirKeki Unwalla
Er Amol Botre
Shrikant Dagade
Makarand Anil Ghewari-patil
Swapnil Pathare
Sushant Khirid
Sandip Khirid
Manan Bhatia
खरं म्हणजे तुम्हा सर्वांमुळे मुलांना भरपूर देता आले. या समर कॅम्प मध्ये मुलांनी भरपूर मज्जा केली ,खूप हसले,खूप खेळले ,खूप शिकले. भविष्यातील उत्तम नागरिक होण्यासाठी हा अनुभव नक्कीच त्यांना फायद्याचा ठरेल .

तुमचे विशेष आभार….Shirish sir
Keki Unwalla
Er Amol Botre
Shrikant Dagade
Makarand Anil Ghewari-patil
Swapnil Pathare
Sushant Khirid
Sandip Khirid
Manan Bhatia
काही क्षणचित्रे

आकाशदर्शन

सुंदर अक्षर कार्यशाळा

Dance workshop

विदेशातील विद्यार्थ्यांशी सांस्कृतिक देवाणघेवाण

सर्किट तयार करणे

ओरिगामी

आनंद मेळावा

कलाजत्रा

गोष्टीची शाळा

फिल्ड ट्रिप -मुंबई

लोकनृत्य with प्राची

गोष्टींची शाळा - ऋषिकेश

विज्ञान सेमिनार

रोपवाटिका

समारोप

-------------------------------